O dziwo, podobało się, nawet bardzo. Gretkowska nigdy nie była moją ulubioną pisarką, ale jej kolejne powieści czytałam. Sama się zastanawiam, skąd te ciągoty. Zawsze drażniły mnie jej erudycyjne popisy, dorabianie ideologii do rzeczy banalnych. Tym razem nie. Największe wrażenie zrobiły na mnie właśnie błyskotliwe skojarzenia z pogranicza antropologii i filozofii oraz lekkość, z jaką autorka je serwuje.
Trudno czytać "Trans" nie myśląc o Gretkowskiej, znanym reżyserze i kilku innych łatwych do rozszyfrowania osobach występujących w powieści - zbyt wiele tu podobieństw z faktami, żeby uwierzyć w zbieg okoliczności. Właściwie nie jeden, ale szereg zbiegów. Odcinając się jednak od celebryckiej otoczki mamy do czynienia z dobrze skrojoną opowieścią o młodej kobiecie, która z trudem toruje sobie drogę w nowej rzeczywistości. Uczy się bycia żoną, emigrantką, niezależną kobietą, partnerką w związku. Pokonuje własne ograniczenia, poniekąd przekracza samą siebie i tak też rozumiem tytuł - trans jako skrót od transgresji.
Książkę można odczytywać także jako historię trudnego związku głównej bohaterki z dużo starszym filmowcem. Chorobliwe w nim trwanie nie przypomina jednak transu, a raczej miłosne "zaczadzenie" - ich relacja jest nadzwyczaj toksyczna. To istne psychologiczne zapasy, do których pomyłkowo wystawiono zawodników z różnych kategorii wagowych. Ale wszystkie przepychanki kiedyś się kończą, zawodnicy opadają z sił i trzeba zaniechać uścisków. W moim odczuciu Gretkowska bardzo dobrze pokazała te damsko-męskie zmagania, związek egocentrycznego mistrza z życiową debiutantką wypada według mnie przekonująco.
Powieść bez wątpienia spotka się z zarzutami o wulgarny język i naturalistyczne opisy seksu. Mnie to nie raziło, chyba już się przyzwyczaiłam, poza tym w "Transie" są ważniejsze wątki. Uważam natomiast, że Gretkowskiej udało się dobrze opisać orgazm i narkotyczny odlot, a to niełatwe zadanie. Podsumowując - wciąż jestem pod wrażeniem całości.
____________________________________________________
Manuela Gretkowska "Trans", Świat Książki, Warszawa, 2011
____________________________________________________