Prawda czy fałsz?

- Dlaczego ci wszyscy przyjaciele są w miarę zadowoleni, podczas gdy ja jestem taka nieszczęśliwa?
- A skąd wiesz, że są zadowoleni? Nic nie wiesz, dopóki nie zobaczysz, jaki jest układ ich stóp w łóżku. [str. 61]

"Oszustwo" dialogiem stoi. Wstępów, opisów tu brak, są tylko konwersacje. Za każdym razem rozmawia pisarz i bliżej nieokreślona kobieta: kochanka, znajoma z przyjęcia, przyjaciółka. Równie dobrze może to być wciąż ta sama osoba, albo postać wymyślona na potrzeby powstającej książki. Dwuznaczności w powieści Rotha jest sporo, dodaje to całości pikanterii, co lubię.

Autor prowadzi z czytelnikiem przewrotną grę, która wciąga do ostatnich stron. A przecież rozmowy są zwyczajne: o nieudanym małżeństwie, o byciu Żydem i antysemityzmie, o czeskich komunistach, o literaturze. Niepostrzeżenie wątki z różnych rozmów zaczynają się łączyć, zagadka tożsamości bohaterów wydaje się rozwiązana, a jednak finał dezorientuje. Pozostaje tylko stwierdzić: wiem, że nic nie wiem.

I za to zbijanie czytelnika z tropu bardzo sobie Rotha cenię. Podobnie jak za świetne puenty i błyskotliwe spostrzeżenia - tym razem o "Pani Bovary" Flauberta i kilku utworach Kafki. Jest co przemyśleć, jest z czym dyskutować. Polityczne wtręty nieco nużą, ale reszta - wyborna.

______________________________________________________________

Philip Roth "Oszustwo", tłum. Jolanta Kozak, Czytelnik, Warszawa, 2007
______________________________________________________________