Dwa razy czerwiec

W powieści Martína Kohana trwają Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1978 roku. Rozgrywki są na rękę rządzącej od dwóch lat juncie, ponieważ skutecznie odwracają uwagę Argentyńczyków od panującego w kraju terroru. W więzieniu w Buenos Aires słychać jęki i wrzaski torturowanych, tymczasem z pobliskiego stadionu dobiegają radosne okrzyki kibiców. Lud dostał swoje igrzyska, co więcej, lud się zjednoczył, przynajmniej na chwilę.

Autor z powodzeniem wykorzystał narodową świętość czyli futbol, by opowiedzieć o koszmarnych czasach i upodleniu obywateli – ofiar dyktatury oraz tysiącach zwykłych zjadaczy chleba, którzy wolą nie wiedzieć. Narrator powieści, jako poborowy i kierowca lekarza wojskowego niejedno widzi i słyszy, wybiera jednak oportunizm. Nawet wówczas, gdy bez wysiłku i bez narażania się, mógłby w niewielkim stopniu pomóc udręczonym. Wydaje się pozbawiony ludzkich odruchów i uczuć, widać to szczególnie jaskrawo w relacjach z kobietami, o których ma chyba mocno wypaczone pojęcie. Jego bierność bulwersuje i przeraża, w końcu to inteligentny młodzieniec marzący o studiach medycznych, a więc być może przyszła elita.

Dwa razy czerwiec zapewne nie robiłby tak dużego wrażenia, gdyby nie forma i zabiegi stylistyczne. Przerywniki przypominające fragmenty podręcznika, na pozór luźno powiązane z główną akcją, a powtarzane kilkakrotnie, doskonale potęgują napięcie. I choć drastycznych opisów tu brak, poczucie grozy jest dojmujące. Ta znakomicie opowiedziana historia pokazuje, że również Mundial może kapitalnie „zagrać” w literaturze.

_______________________________________________________________________________

 Martín Kohan, Dwa razy czerwiec, przeł. Barbara Jaroszuk, Wyd. Filtry, Warszawa 2021