Bogate dziedzictwo

W ubiegłym roku w anglojęzycznych mediach sporo i pochlebnie pisano o powieści Sybille Bedford A Legacy (1956) w związku ze wznowieniem przez NYRB. Okazuje się, że dawno temu książkę wydano także w Polsce w czytelnikowskiej serii Nike pod tytułem Dziedzictwo (1974), na dodatek w świetnym przekładzie Miry Michałowskiej. Po dwakroć dobrze się stało, bo ta historia dwóch zamożnych rodów osadzona w kajzerowskich Niemczech jak najbardziej zasługuje na uwagę.

Merzów należących do berlińskiej żydowskiej burżuazji autorka charakteryzuje następująco:

Nie interesowali się niczym, co wykraczałoby poza ramy spraw rodzinnych lub osobistą wygodę. Podczas gdy inni członkowie ich środowiska spożywali kolacje przy akompaniamencie utworów Schuberta czy Haydna, finansowali badania naukowe, wzbogacali swoje kolekcje Boucherów i Delacroix płótnami Corota, a niektórzy nawet wczesnymi obrazami Picassa, Merzowie instalowali w swoich pokojach dzwonki elektryczne i kazali watować i tak już dostatecznie wypchane sofy i fotele. Na Voss Strasse muzyka rozlegała się jedynie z sali balowej i z pokojów dziecinnych. Niemal nigdy nie opuszczali domu. Nigdy nie udawali się na wieś. Jeżeli się w ogóle ruszali, to po to, żeby jechać do wód, a wówczas podróżowali w prywatnym wagonie sypialnym i zabierali ze sobą własną pościel. [s. 11-12]

Rodzina Feldenów z Badenii ulepiona jest z nieco innej gliny, przede wszystkim katolickiej.

Nie byli ani zaściankowi, ani dworscy. Interesowali się kulturą, a poza tym mało czym. Pijali wina białe i czerwone i robili wcale nie najgorsze własne. Zajmowali się, po amatorsku raczej, naukami ścisłymi. Interesowali się i popierali te gałęzie sztuki, które wzbogacają życie codzienne – architekturę, lutnictwo, ogrodnictwo. Nudziła ich abstrakcja, nudziła ich literatura piękna, a cały swój wysiłek intelektualny kierowali wyłącznie ku zagadnieniom konkretnym. Tak więc akceptowali nowe teorie akustyki, ale odwracali się ze wstrętem i podejrzliwością od wszelkich nowy teorii rządzenia czy zarządzania. Grali instrumentach jak rzemieślnicy, a przedmioty użytkowe wykonywali jak artyści. [s. 41-42]

Na tle tak doborowego towarzystwa wyróżniać będzie się baron Merz, wielbiciel kształtnych damskich nóg, jego dystyngowana synowa Sara przejawiająca żyłkę do interesów oraz zięć kosmopolita, któremu zdarza się podróżować z szympansami. Równie barwną postacią jest młoda Angielka o bujnym  życiu uczuciowym oraz stary Felden, znawca zegarów, w wolnym czasie wiejski weterynarz – z niechęcią obserwuje postawy nacjonalistyczne, ale nie waha się szukać dla synów posad w dyplomacji i wojskowości. Doprawdy, fantastyczne typy.

Oczywiście losy Merzów i Feldenów splotą się ze sobą, co da początek wielu frapującym wydarzeniom: ślubom, pogrzebom, skandalom i kryzysom. I choć Bedford pisze o swoich bohaterach z sympatią i szczyptą humoru, w istocie oglądamy stopniowy upadek obu rodzin, ślepych i głuchych na zmiany zachodzące w społeczeństwie. Tymczasem na niemieckich ulicach coraz częściej będzie słychać niezadowolone glosy socjalistów, antymilitarystów i antysemitów. Zapewne nie przypadkiem wnuczka baronostwa kończy swą opowieść w 1913 r.

Mimo drobnych niedociągnięć Dziedzictwo jest dla mnie jednym z największych odkryć literackich ostatnich miesięcy, jeśli nie największym. Znalazłam tu urok i świeżość, którym nie zaszkodził nawet kurz pokrywający mój biblioteczny egzemplarz. Na zakończenie warto dodać, że książka jest w dużej mierze autobiograficzna i była powieściowym debiutem Bedford. Sama autorka także zasługuje na uwagę: bliska znajoma Mannów i Huxleyów, z racji licznych podróży także reporterka, zmarła 10 lat temu w wieku 95 lat.

Gorąco zachęcam do wysłuchania audycji na temat autorki. I czytania powieści, rzecz jasna.;)

_____________________________________________________________________

Sybille Bedford Dziedzictwo przeł. Mira Michałowska, Czytelnik, Warszawa 1974