Zaziemie

Okładka „Zaziemia” kojarzy mi się z bajką i opowieść Šrámkovej o babce Noemi taki właśnie ma dla mnie wydźwięk. Sama do babć nie miałam szczęścia: obie były dość powściągliwe w okazywaniu uczuć i dziwnie niezręczne w kontakcie z wnuczkami. Niby były zadowolone z faktu posiadania wnucząt, ale to wszystko. Czeska pisarka miała najwyraźniej dużo więcej szczęścia, zważywszy że jej książka to swoiste wyznanie miłosne, a zarazem oryginalny tren.

Z tęsknoty za zmarłą babcią powstał specyficzny patchwork uszyty ze wspomnień, ożywających często w najmniej nieoczekiwanych sytuacjach. Nawet drobiazg może przypomnieć Janie historię ocalenia babci podczas wojny, jej nadzwyczajne umiejętności kulinarne czy siatkę żyłek na nogach, a podobiznę Noemi wnuczka potrafi zauważyć i na twarzy czekoladowego anioła w sklepie, i na buźce noworodka. Spomiędzy przebłysków pamięci wyłaniają się epizody z życia dorosłej Jany: żony, matki pisarki w jednym. Młoda kobieta jest zagubiona i rozbita; można odnieść wrażenie, że wraz ze śmiercią babci straciła kawałek siebie. I tak odczytuję tęsknotę narratorki – jako żal za przeszłością, która oznaczała beztroskę oraz ciepło i bezpieczeństwo rodzinnego domu, czyli po prostu szczęście. Opłakując odejście babci, Jana opłakuje również własne dzieciństwo, tak proste i niefrasobliwe w odróżnieniu od kłopotliwej dorosłości.

W „Zaziemiu” prawdziwej bajki z morałem i szczęśliwym zakończeniem nie ma, jest za to soczysta, gęsta opowieść – niewiarygodne, jak wiele udało zmieścić się Šrámkovej na zaledwie 128 stronach. I tylko trudno mi się zdecydować, czy wolę fragmenty o bajecznej Noemi, czy raczej migawki z życia dorosłej Jany (jak np. rozdział o skutkach czytania „Biegunów” Tokarczuk) - oba wątki są świetnie poprowadzone. W przypadku tej książki potwierdza się powiedzenie, że małe jest piękne. Zdecydowanie tak.

_______________________

Jana Šrámková Zaziemie

przeł. Weronika Girys-Czagowiec, Michał Fijałkowski

Wydawnictwo 7/8, Warszawa 2014