Polskie okładki

Na portalu Lubimyczytac.pl zamieszczono interesujący wywiad z Przemysławem Dębowskim, projektantem książek i współwłaścicielem wydawnictwa Karakter. Fragmenty poniżej:

Sebastian Frąckiewicz: Projektowanie okładek w Polsce straszliwie opiera się na schematach. Jeśli mamy tytuł z dziedziny literatury faktu, to na 99% u nas znajdziemy na okładce zdjęcie. Tymczasem na  przykład okładka brytyjskiego wydania „Białej gorączki” Hugo-Baddera opiera się na sugestywnej ilustracji. O wiele odważniejsze projekty graficzne znajdziemy także na czeskim rynku wydawniczym. Czy zatem w Polsce nie bierze się tej adekwatności zbyt dosłownie?

Przemysław Dębowski: Na pewno tak, bo jak wydajesz w Polsce romans, to musi być młoda dziewczyna i kwiat, a jak reportaż to właśnie – jak już wspomniałeś – zdjęcie, najlepiej mocne. Kontrast, którego doświadczamy, gdy zestawimy polskie księgarnie z brytyjskimi czy czeskimi, wynika z tego, że w obydwu wymienionych przez Ciebie krajach udział małych wydawców w rynku jest o wiele większy niż u nas. A mały wydawca może sobie w większym stopniu pozwolić na ryzyko. Tymczasem polski rynek jest płytki, duzi wydawcy nie chcą ryzykować, więc nadal wolą wybierać projekty bezpieczne, konwencjonalne. Wychodzą z założenia, że może nie zadowolą wszystkich, ale na pewno nie odstraszą. Możemy powiedzieć, że w pewien sposób nie docenia się inteligencji czytelnika. Oczywiście taka okładka jak „White fever” nie mogłaby się ukazać w Polsce, ponieważ nasz rodzimy zwyczaj wydawniczy mówi, że na okładce literatury faktu musi być zdjęcie, no bo zdjęcie oznacza prawdę. Ale dziś tego nie przeskoczymy. Potrzeba więcej małych wydawców.

Ale ty przecież projektujesz sporo dla dużych wydawców.

Owszem, ale jestem przy tym bardzo grzeczny i trzymam się reguł. Wiem na przykład, że nie mogę zaproponować tytułu, który jest mniejszy niż 10% okładki, bo coś takiego nie przejdzie. Takie numery mogę sobie robić u siebie w Karakterze – nawet okładkę bez tytułu. Ale wiem, że w przypadku dużych wydawnictw to się nie sprawdzi.

A ostatnia edycja Italo Calvino w W.A.B?

To jest chwalebny wyjątek. Tu mnie złapałeś. Inna sprawa, że nie jest to tytuł o masowym zasięgu, ale dla osób, które już wiedzą, czego się po tej literaturze spodziewać.

          

Widziałem też modernistyczną, bardzo odważną okładkę nowego wydania Kundery.

I znowu to kolejny, szczególny przypadek. Owoc współpracy wielu osób: mnie, Wojtka Kwietnia-Janikowskiego, z którym to projektowałem, działu marketingu wydawnictwa i samego Milana Kundery, który akceptował ostateczne projekty okładki. Nie była to prosta sprawa. Tym bardziej, że takiej osobie jak Kundera wydawnictwo nie może się sprzeciwić. Co w tym wypadku działało chyba na naszą korzyść.

       

                                 
Ok, mówiliśmy o tej wielkości tytułu. Jakie są jeszcze inne żelazne reguły projektowania okładek w Polsce?

Nazwisko autora musi być bardzo duże. Nie można robić brązowych okładek – to jest podobno wręcz jakieś tabu, że brązowe okładki się nie sprzedają. Z tym spotkałem się wiele razy. Kiedyś unikało się ilustracji i nadal przeważają zdjęcia, szczególnie w romansach i literaturze kobiecej, choć muszę przyznać, że tej ilustracji pojawia się coraz więcej. Nie możesz działać wbrew konwenansom, możesz je co najwyżej twórczo wykorzystać. […]

Czy kody kolorystyczne mają duże znaczenie przy projektowaniu okładki?

Tak, ale wynikają znów z wydawniczych przyzwyczajeń. Na przykład książki o II Wojnie Światowej mają zawsze wielkie, czarno-białe zdjęcia na całej powierzchni okładki. Warto zwrócić również uwagę, jak wyglądają okładki szwedzkich kryminałów. Gdy pojawiła się trylogia Larssona, to większość kryminałów skandynawskich autorów wydanych po niej zaczęło ją przypominać –  masywne blokowe pismo na mrocznej okładce i duży format książki, żeby ludzie mieli poczucie dobrze wydanych pieniędzy. To ewidentne dyskontowanie sukcesu „Milennium”. I co ciekawe, to działa. Smutne jest natomiast to, jak się w Polsce wydaje Alice Munro – jej okładki są skandaliczne. Gdy pierwsze jej tytuły wydawały Dwie Siostry, miała okładki naprawdę w porządku. Natomiast Wydawnictwo Literackie i W.A.B poprzez sposób, w jaki wydają Munro dziś, pozycjonują ją jako coś zbliżonego do tzw. ”literatury kobiecej”, w dodatku tej niskich lotów. To jest ewidentny przykład nieadekwatności, bo zawartość tego, co znajdziemy między okładkami a samą okładką, jest w przypadku Munro drastycznie różna.

 

Pełen tekst wywiadu znajduje się tu.

Projekty okładek autorstwa P. Dębowskiego obejrzeć można na jego stronie.