Sylvia Plath w Nowym Jorku

Czytając powieści autobiograficzne, za każdym razem zastanawiam się, jak wiele faktów z własnego życia autor wykorzystał i w jak mocno je ubarwił. Po przeczytaniu książki Elizabeth Winder Pain, Parties, Work wiem już, że w przypadku „Szklanego klosza” łatwiej byłoby chyba powiedzieć, co nie było zmyśleniem – najwyraźniej wszystkie zdarzenia opisane przez Plath (przynajmniej w części nowojorskiej), miały miejsce w rzeczywistości: od znajomości z tłumaczem z ONZ przez zbiorowe zatrucie sałatką krabową aż po wyrzucanie ubrań z okna hotelu.

Winder, również poetka, spróbowała odtworzyć jeden miesiąc z życia Plath. W czerwcu 1953 r. Sylvia wraz z dziewiętnastoma innymi dziewczętami odbywała miesięczny staż w nowojorskiej redakcji prestiżowego czasopisma Mademoiselle. Te cztery tygodnie miały ogromne znaczenie: po pierwsze, dla dziewczyny z niedużego miasta w Massachusetts były szansą na pooddychanie atmosferą wielkiego miasta (i to jakiego!); po drugie, staż oznaczał współredagowanie pisma czyli poważną pracę; po trzecie, pobyt w Nowym Jorku przyspieszył załamanie nerwowe Sylvii. Na koniec ów upalny czerwiec posłużył za kanwę „Szklanego klosza”, trwale zapisując się z czasem w literaturze światowej.

Sylvia na obowiązkowym zdjęciu do współredagowanego numeru Mademoiselle

Autorka Pain, Parties, Work prześledziła listy i dziennik swojej bohaterki, zdołała też dotrzeć do niektórych stażystek z 1953 r. W rezultacie znalazła źródło powieściowych inspiracji Plath i stworzyła jej własny portret. Erudytka, dzikuska wyjadająca kawior łyżkami, wypracowana piękność, cierpliwa słuchaczka, literatka – tak zapisała się w pamięci znajomych 21-letnia Sylvia. Winder uzupełnia opinie ciekawostkami, co chwilę podrzuca interesujące zestawienia: fragment cv, wykaz ulubionych szminek (zawsze czerwonych), listę gwiazdkowych prezentów albo dla odmiany listę chłopców, z którymi Plath umawiała się na randki. Fantastyczny jest słownik okresu dorastania, z którego dowiemy się, że jako nastolatka lubiła Dylana Thomasa, „Małego Księcia” i zakupy, wierzyła w syrenki, uwielbiała jeść i opalać się, była świetną gospodynią, ale kiepską kucharką i kelnerką.

Sylvia Plath i Elizabeth Bowen podczas wywiadu przeprowadzanego dla Mademoiselle

Te drobiazgi wprowadzają do opowieści jaśniejsze tony i są dobrą przeciwwagą dla głównego wątku czyli stażu w redakcji Mademoiselle. Ze smutkiem czyta się o zawiedzionych nadziejach dziewczyny, która do Nowego Jorku przybyła radosna, niemal z pompą, a po miesiącu opuszczała miasto samotnie, w pożyczonym ubraniu (czy też raczej przebraniu). Tym większe wrażenie robi informacja o wynikach analizy grafologicznej, jakiej na ciche polecenie kierownictwa poddano odręczne notatki stażystek – charakter pisma Plath wyraźnie wskazywał na poważne rozchwianie emocjonalne grożące załamaniem. Mimo werwy i samozaparcia Sylvii przepowiednia wkrótce miała niestety się spełnić.

pamiętny numer Mademoiselle z 1953 r.

Książka Winder jest skomponowana z pomysłem i – jak daje się odczuć – z empatią dla bohaterki. Postać Plath jest tu żywa i wielobarwna; można jej chwilami nie lubić, ale łatwo ją zrozumieć. Co szczególnie cenne, autorka zarysowuje kontekst społeczno-obyczajowy wydarzeń, a tego nigdy dosyć. Dzisiaj nie jest przecież oczywiste, że w 1953 r. dwudziestolatki nie miały zwyczaju mieszkać samotnie (tj. bez rodziców lub męża), a brak kapelusza i rękawiczek latem uznawany był w pewnych miejscach za nietakt. Podsumowując: Pain, Parties, Work zdecydowanie zasługuje na uwagę. Dobra wiadomość jest taka, że książka ma być wydana także w Polsce.

_____________________________________________________________________

Elizabeth Winder Pain, Parties, Work: Sylvia Plath in New York, Summer 1953

Harper, New York 2013