Gogol w nowej odsłonie

Wydawnictwo Znak opublikowało niedawno „Martwe dusze” Nikołaja Gogola w nowym przekładzie Wiktora Dłuskiego. We wtorkowej audycji (Gogol - genialny pisarz, który nie umie po rosyjsku) w radiowej Dwójce tłumacz przez godzinę tak zajmująco opowiadał o swojej pracy, że nie mogłam nie zajrzeć do nowego wydania. I już po kilku akapitach trafił się opis obiadu:

W czasie gdy słudzy urządzali się i krzątali, pan udał się do ogólnej sali. Jak wyglądają takie ogólne sale, każdy podróżny wie bardzo dobrze: wszędzie takie same ściany pomalowane olejną farbą, u góry pociemniałe od dymu fajkowego, a w dole zatłuszczone plecami różnych przejezdnych, a jeszcze bardziej miejscowymi, kupieckimi plecami, bo kupcy w dni targowe przychodzili tu po sześciu czy siedmiu na swoją herbatę, podawaną, jak się należy, w dwóch imbrykach, dużym i małym; taki sam zasmolony sufit, taki sam zakopcony żyrandol z mnóstwem wiszących szkiełek, które podskakiwały i brzęczały, ilekroć posługacz przebiegał po wytartych ceratowych chodnikach, raźno wywijając tacą obsiadłą przez tyle filiżanek, ile mew na brzegu morza; takie same malowidła na całą ścianę, olejnymi farbami malowane, słowem – wszystko takie samo jak wszędzie, z tą tylko różnicą, że na jednym obrazie ukazana była nimfa z takimi ogromnymi piersiami, jakich czytelnik nigdzie pewnie nie widział. […]

Odwinąwszy chustę, przyjezdny pan kazał podać sobie obiad. Kiedy mu podawano różne zwykłe w gospodach dania, jako to kapuśniak z pasztecikiem z francuskiego ciasta, specjalnie dla podróżnych przechowywany przez kilka tygodni, móżdżek z groszkiem, parówki z kapustą, pieczoną pulardę, ogórek kiszony i niezmienny, zawsze gotów do usług słodki pierożek z francuskiego ciasta, kiedy to wszystko mu podawano, to odgrzane, to znów po prostu na zimno, gość zmusił posługacza czy tam fagasa do opowiadania najrozmaitszych bzdur o tym, do kogo przedtem gospoda należała, a do kogo teraz, i czy dużo przynosi dochodu, i czy z gospodarza wielki podlec, na co posługacz, jak to zazwyczaj, odpowiadał: „O, wielki, dobrodzieju, łajdak”. Zarówno w oświeconej Europie, jak i w oświeconej Rosji bardzo wiele szacownych osób nie może teraz zjeść w gospodzie, żeby nie porozmawiać ze sługą, a nawet zabawnie z niego nie pożartować.

N. Gogol "Martwe dusze", przeł. W. Dłuski, Kraków 2014

W „Martwych duszach” je się nieustannie, słowo „obiad” pojawia się nadzwyczaj często, czasem nawet kilkakrotnie na jednej stronie. W audycji była mowa m.in. właśnie o kulinariach, tłumacz zwracał uwagę na różnorodność kuchni rosyjskiej, a co za tym idzie – bogate słownictwo. Ze względu na specyfikę pracy Władysława Broniewskiego, którego przekład „Martwych dusz” był dotąd w Polsce jedynym, pewne niuanse (np. w nazewnictwie potraw) nie zawsze były przez niego uwzględniane.

Dla porównania ten sam fragment „Martwych dusz” w tłumaczeniu Władysława Broniewskiego:

Podczas gdy służący krzątali się zapobiegliwie, pan udał się do ogólnej sali. Jakie bywają te ogólne sale – każdy przejezdny wie bardzo dobrze. Takie same ściany, wymalowane olejną farbą, pociemniałe u góry od fajczanego dymu i wyświecone u dołu plecami różnych przejezdnych, a zwłaszcza miejscowymi kupieckimi, kupcy bowiem w dni targowe przychodzili tu w sześciu albo w siedmiu wypijać wiadomą ilość herbaty; taki sam zakopcony żyrandol z mnóstwem wiszących szkiełek, które dygotały i dzwoniły za każdym razem, gdy numerowy przebiegał po wytartych chodnikach, żwawo wymachując tacą, na której było takie mnóstwo szklanek do herbaty, jak ptaków na brzegach morza; takie same obrazy na całą ścianę, malowane olejnymi farbami; słowem, wszystko to samo co i wszędzie; ta tylko różnica, że na jednym obrazie była namalowana nimfa z takimi ogromnymi piersiami, jakich czytelnik zapewne nigdy nie oglądał. […]

Odwiązawszy szalik, pan kazał sobie podać obiad. Podczas gdy podawano mu różne zwykłe w restauracjach potrawy, jako to: kapuśniak z kruchym pierożkiem, umyślnie w ciągu kilku tygodni przechowywanym dla przejezdnych, móżdżek z groszkiem, kiełbaski z kapustą, pieczoną pulardę, kiszone ogórki i odwieczny kruchy, słodki pierożek zawsze gotów do usług; podczas gdy mu to wszystko podawano i na gorąco, i na zimno, kazał służącemu, czyli numerowemu, opowiadać sobie różne głupstwa o tym, kto dawniej prowadził tę restaurację, a kto teraz, i czy dużo daje dochodu, i czy gospodarz wielki łajdak, na co numerowy zazwyczaj odpowiadał: „O, wielki złodziej, proszę pana!” Jak w oświeconej Europie, tak samo i w oświeconej Rosji istnieje teraz wielu szanownych ludzi, którzy nie mogą zjeść w restauracji, żeby nie pogadać ze służącym, a niekiedy nawet zabawnie sobie z niego pożartować.

N. Gogol "Martwe dusze", przeł. W. Broniewski, Warszawa 2005

Na stronie PR2 można wysłuchać również audycji „Przewodnik po krainie martwych dusz”, z kolei „Martwe dusze” w nowym przekładzie czyta codziennie w radiowej Dwójce o godz. 19.10 Krzysztof Globisz. A książka jest dostępna chyba w każdej bibliotece.;)