Pod szklanym kloszem

W ubiegłym roku wydawnictwo Faber&Faber opublikowało rocznicowe wydanie „Szklanego klosza” Sylvii Plath. Okładka utrzymana w klimacie retro wywołała w niektórych kręgach oburzenie, jako że ponoć trywializuje problematykę książki (depresja, śmierć) i niewiele ma wspólnego z fabułą. Czy rzeczywiście?

Przyglądając się dokładnie ilustracji, na twarzy kobiety można zauważyć grymas: jest niezadowolona albo smutna. Nie mogę powiedzieć, żeby kojarzyła mi się ze słodkim podlotkiem, nawet jeśli przegląda się w lusterku. Poza tym puderniczka z lusterkiem pojawia się w treści „Szklanego klosza”, kilkakrotnie nie bez powodu przecież.

Do dzisiaj mam zestaw szminek dla osoby o ciemnych oczach i włosach, owalne puzderko z tuszem do rzęs i miniaturową szczoteczkę, okrągły pojemniczek niebieskich cieni do powiek, tyci, w którym akurat mieści się czubek wskazującego palca, i trzy pomadki do ust – od pomarańczy do fuksji – wszystko to umieszczone w złoconym pudełku z lusterkiem na wieczku.

Owe puzderko jest nie tylko uroczym cackiem, ale niemym świadkiem przemiany głównej bohaterki.

Pogmerałam w torebce, znalazłam złocone pudełeczko z tuszem do rzęs, szczoteczką, trzema pomadkami do ust i lusterkiem. Twarz, jaką zobaczyłam w odbiciu lusterka, podobna była do gęby więźnia, poddanego dłuższemu przesłuchaniu. Była zapuchnięta, plamista i koloru żółtozielonego. Przydałoby się jej przede wszystkim mydło, woda, no i odrobina chrześcijańskiej wyrozumiałości.

Przy innej okazji:

Z lustra wyzierała na mnie twarz chorego Indianina.
Wsunęłam puderniczkę do torebki i zaczęłam patrzeć przez okno pociągu.

Co więcej, główna bohaterka powieści przyjeżdża na staż do redakcji pisma kobiecego, które zajmuje się m.in. kosmetykami i strojami, pewne części garderoby (np. zielona, marszczona spódnica) również odegrają w powieści istotną rolę. Ba! sama Plath w czasach studenckich interesowała się modą, a sądząc po jej fotografiach, dbała o wygląd – często widać wymodelowaną fryzurę, kobiece, dopasowane stroje i dodatki. I czy jest coś nagannego w dbaniu o wygląd?;)

Ważnym elementem kontrowersyjnej okładki jest czerwone tło, które może być odniesieniem do krwi, a pośrednio także śmierci czyli wątków mocno obecnych w powieści; może być również ukłonem w stronę autorki, która bardzo lubiła ten kolor. Tu ciekawostka: policzono, że w ostatnich miesiącach życia Plath użyła go dwadzieścia dwa razy w wierszach, często też pojawiał się w jej prozie oraz dziennikach (podobno ponad sto razy).

Ubiegłoroczna okładka „Szklanego klosza” ma jednak wiele wspólnego z powieścią i życiem autorki, może więc Plath nie byłaby przeciwna takiemu projektowi? Bywały lepsze i gorsze, TU mały zestaw dla porównania.

***

Co do samej lektury: pierwszy raz czytałam „Szklany klosz” ponad dwie dekady temu, kiedy byłam niemal w wieku głównej bohaterki. Historia studentki popadającej w coraz większe otępienie i obsesyjnie myślącej o śmierci nie poruszyła mnie zbytnio. Trudno powiedzieć, dlaczego; prawdopodobnie nie potrafiłam utożsamić się z Esther Greenwood.

Co innego teraz, kiedy ponownie czytałam powieść, zwracając uwagę na szczegóły. Było to m.in. tło historyczne (egzekucja Rosenbergów) i obyczajowe (oczekiwania wobec kobiet, tabuizacja seksu), symbolika (tytułowy szklany klosz, sen o drzewie figowym, wyrzucanie ubrań z okna hotelu) oraz uroda poszczególnych zdań (moje ulubione: A nad tym wszystkim senny spokój lata położył swoją rękę, kojącą jak śmierć). I chyba rzecz najważniejsza: silny autobiografizm.

Po latach dostrzegłam w „Szklanym kloszu” przejmującą opowieść o niemożności dostosowania się do wyznaczonej roli społecznej oraz literacko wysmakowany zapis choroby, a gdzieś w tle obraz społeczeństwa amerykańskiego oraz ciekawą relację matki z córką. I założę się, że podczas kolejnej lektury znajdę u Plath znacznie więcej, bo to zdecydowanie książka wielokrotnego użytku, do odkrywania na nowo.

_________________________________
Sylvia Plath „Szklany klosz”
przeł. Mira Michałowska
Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1989