Z [politycznym] fasonem

Zawsze mi się wydawało, że szarzyzna i słaba jakość ubrań w Polsce socjalistycznej była skutkiem braku lepszych materiałów oraz sensownych projektantów (Hase, Hoff i Antkowiak to jednak niewiele nazwisk jak na kilka dekad), tymczasem prawda jest nieco inna. Jak pokazuje książka Anny Pelki „Z [politycznym] fasonem”, za taki stan rzeczy odpowiadała przede wszystkim gospodarka planowa oraz zalecenia władz dotyczące stylu produkowanej odzieży.

O ile materiałów i dodatków rzeczywiście brakowało, wykwalifikowani projektanci z czasem się pojawili i pracowali w zawodzie. Niestety często natrafiali na bardzo prozaiczne przeszkody. Tak swoją pracę na rzecz wzornictwa odzieżowego wspominała Zofia Butrymowicz, artystka i projektantka tkanin:

Najsmutniejszą rzeczą byty kontakty z przemysłem, kompletne niezrozumienie celu tego, co robimy, przez ludzi pracujących w przemyśle. Warunki były bardzo ciężkie, maszyny stare, surowiec fatalny, więc według mnie było absolutną utopią wprowadzenie nowych wzorów do produkcji przemysłowej. Bardzo często jeździłam do Łodzi i do Żyrardowa, widziałam, jak się tkaczom mata osnowa, taki był fatalny len. Tracili masę czasu na reperowanie tej osnowy, a byli premiowani od ilości wyprodukowanych metrów, a nie od jakości. Jeśli im się kazało robić nowy wzór, to zanim go opracowali, zanim ustawili warsztat na ten nowy wzór, to nie dostawali premii, więc byli oporni, ze względów czysto ekonomicznych. Była to jedna z głównych przeszkód wprowadzania nowych wzorów do produkcji. [s. 64]

kloszowe sukienki na halce z lat 50.

Projektanci na szczęście wykazywali się zaradnością i niejednokrotnie z kiepskiej jakości półproduktów tworzyli coś, co było chętnie noszone przez młodzież, a nawet wpisywało się w trendy mody światowej. Były zatem m.in. sukienki w duże nadrukowywane wzory, spódniczki mini i spodnium, był styl ludowy i hipisowski oraz wiele innych fascynujących zjawisk. Niesamowite są opowieści o pomysłach projektantów, którzy chcieli zaoferować młodym ludziom coś oryginalnego i cieszącego oko (polecam wywiad z Barbarą Hoff), oraz dziewcząt, które domowymi sposobami uatrakcyjniały niezbyt ładną odzież zakupioną w sklepach.

Ogromnej kreatywności wymagały kolekcje zamawiane od czasu do czasu przez władze, np. z okazji 50. rocznicy Rewolucji Październikowej (to nie żart). Debiutancki pokaz Grażyny Hase z 1967 r. okazał się jednak sukcesem: projektantka przygotowała nowatorskie jak na ówczesne czasy widowisko łączące modę i popularny wtedy bigbit – modelki w strojach inspirowanych postaciami z historii i literatury Rosji chodziły, tańczyły i skakały w takt znanych piosenek radzieckich przeplatanych z przebojami Beatlesów. Przykład kreacji z tejże kolekcji poniżej:

kolekcja łącząca modę z historią i polityką

Pisząc na wstępie o szarzyźnie mody okresu PRL-u naturalnie bazowałam na własnych wspomnieniach, które odnoszą się do schyłku tej epoki. Warto zaznaczyć, że bywały bardzo kolorowe i eleganckie okresy w polskiej modzie, co widać dobrze w starych filmach, które odzwierciedlały aktualną modę, a czasem, zwłaszcza zagraniczne, były inspiracją. Taką inspiracją obok aktorów bywali także wykonawcy muzyki młodzieżowej: kopiowano fasony sukienek popularnych piosenkarek, ale i styl Beatlesów (szczególnie fryzury), kilka dekad później punków, przedstawicieli glam-rocka itp. Fascynacje te nie zawsze były aprobowane przez władze, niekiedy były wręcz tępione – na spodnie dziewczęce typu dżinsy szkoły zgodziły się np. dopiero w latach 70.

moja ulubiona fotografia z książki

czyli dzianinowo-skórzany komplet „Dunajec” z 1975 r.

Książka Anny Pelki jest kopalnią podobnych ciekawostek i daje niezły wgląd w świat mody i zainteresowań młodzieży w drugiej połowie ubiegłego wieku. Przy okazji uzmysławia, jak wiele czynników wpływa na powstawanie kolejnych trendów, co akurat dla mnie jest o wiele bardziej frapujące niż nowe linie. Swoją drogą ciekawe byłoby także opracowanie modowego słownika - szmizjerki, bolerka, rybaczki, cygaretki, legginsy, czeszki, trumniaki i dziesiątki innych uroczych określeń bezsprzecznie na to zasługują.;)

P.S. Nie ukrywam, że rozdziały o wzornictwie niemieckim interesowały mnie znacznie mniej, ale dla porównania trendów warto je chociaż przejrzeć.

__________________________________________________________________
Anna Pelka Z [politycznym] fasonem. Moda młodzieżowa w PRL i w NRD
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk, 2014


Wszystkie zdjęcia zamieszczone powyżej pochodzą z TEJ strony.