Moja mama czarownica. Opowieść o Dorocie Terakowskiej - Katarzyna T. Nowak

Dorotę Terakowską znam tylko z dwóch powieści (Poczwarka, Ono), bardziej sobie cenię twórczość jej młodszej córki Małgorzaty Szumowskiej, reżyserki filmowej. Rodzina przedstawiona w jej filmie "33 sceny z życia" (w dużej mierze autobiograficznym) była na tyle niekonwencjonalna, że postanowiłam kiedyś temat zgłębić. A że ostatnio czytałam dużo dobrego o nowej powieści Katarzyny T. Nowak (córki Terakowskiej z pierwszego małżeństwa), pomyślałam, że warto najpierw sięgnąć po jej pierwszą książkę czyli wspomnienia o matce.

Autorka odbyła wiele rozmów z osobami, które Dorotę Terakowską znały na gruncie rodzinnym, towarzyskim, zawodowym. Bazowała naturalnie na wiedzy własnej i domowym archiwum, z którego pochodzą liczne zdjęcia w książce, będące jej dużym atutem. Portret, jaki się wyłania z tych materiałów, to osoba przede wszystkim trudna: niepokorna, lubiąca się wyróżniać, nie zawsze licząca się uczuciami innych, apodyktyczna. Z drugiej strony "tępicielka" hipokryzji, fachowa dziennikarka, autorka popularnych książek dla młodzieży, miłośniczka zwierząt.

Najciekawsze wydały mi się jednak fragmenty dotyczące życia rodzinnego, tak bardzo odbiegającego od normy. Terakowska wraz z drugim mężem Maciejem Szumowskim stworzyła tzw. rodzinę patchworkową, która najwyraźniej całkiem nieźle funkcjonowała. Owszem, były pewne braki, kłótnie,nałogi, ale była też niesamowita wolność, zdecydowane przedkładanie "być" nad "mieć". Dom, w którym nie zawsze gościł porządek i regularne posiłki, był jednocześnie miejscem spotkań wielu ludzi, którzy wpadali tu na długie i gorące dyskusje, czasem imprezy.

Myślę, że o ile z boku rodzina Terakowskiej wydaje się barwna i fascynująca, o tyle trudno było w niej żyć dziecku. Autorka o sobie pisze niewiele, jednak sygnalizuje, że długo miała do matki żal. O to, że przez kilka lat musiała mieszkać z babcią, bo rodzicielka całkowicie poświęcała się pracy i w kawalerce nie było dla kilkuletniej córki miejsca, o to, że na późniejszym etapie już wspólnego życia matka stosowała dość radykalne i gwałtowne metody wychowawcze, czy wreszcie o to, że przez długie lata nie mogły się po prostu ze sobą dogadać. Jak sama pisze na str. 12:

Szukałyśmy siebie chaotycznie - krzykiem, wrzaskiem, wybrykami, niekiedy naiwnie, na pewno nieudolnie - wzajemnie siebie krzywdząc. Jedna o drugiej myślała: "Nie kocha mnie, nie akceptuje, brak jej wrażliwości".

Podziwiam autorkę za jej postawę: miłość i szacunek do matki bezsprzecznie wygrały z żalem i pretensjami. A przecież jej dzieciństwo i dorastanie były trudne także, a może głównie, z powodu Terakowskiej. Niewiele osób stać na podobne wybaczenie i zrozumienie.

Książka Nowak jest bardzo ciekawa również ze względu na obraz życia inteligencji w latach PRL-u, a i historyjki o przodkach Terakowskiej są frapujące. Co do obrazu matki, to podejrzewam, że jest mimo wszystko nieco wyretuszowany, ale co tam, stworzyła go w końcu nie osoba postronna, ale jak najbardziej związana z główną bohaterką.

Dla zainteresowanych: blog autorki jest dostępny tutaj.

Katarzyna T. Nowak, "Moja mama czarownica. Opowieść o Dorocie Terakowskiej", Wydawnictwo Literackie, 2005