Mojry - Marek Soból

Książka ukazała się 5 lat temu i wydaje mi się, że wśród zalewu innych premier pozostała niezauważona. Zupełnie niesłusznie, bo to dawka świetnej literatury, na dodatek debiut.

Tytułowe Mojry to trzy kobiety: Lachesis czyli polska Żydówka, która przeżyła Auschwitz, a obecnie prowadzi kawiarnię w Paryżu, Atropos czyli 33-letnia pielęgniarka, która w wypadku straciła niedawno miłość swojego życia oraz Kloto, prostytutka. I tak jak ich mitologiczne imienniczki przędły nić życia, tak one przędą opowieści. Idąc dalej tropem mitologii, można doszukać się następujących paraleli: Kloto z racji swojej profesji jak najbardziej decyduje o tym, kto ma się urodzić (lub raczej nie urodzić). Podobnie jest z jej sąsiadką z kamienicy na krakowskim Kazimierzu - Atropos pracująca na wydziale onkologii dziecięcej to niemal anioł śmierci. Lachesis jako prządka odmierzająca i strzegąca nici życia opowiada o ludziach mieszając i urabiając ich losy według własnego uznania. Wszystkie trzy spotkają się, a raczej otrą się o siebie, pewnego dnia na ulicy Szerokiej w Krakowie.

Na okładce autor zarzeka się, że to nie jest książka o kobietach, chociaż kobiety są jej głównymi postaciami. Nie jest to też książka o cierpieniu, śmierci ani o Holokauście. To jest książka o oswajaniu zła, umiejętności życia w jego kręgu, o cierpliwym i nieugiętym dążeniu do szczęścia. Nie do końca zgodzę się z autorem. Dla mnie to JEST książka o kobietach, bo płeć w życiu każdej bohaterki odgrywa istotną rolę. Gdyby nie ich seksualność, nie byłoby ich historii. Nie jest to dla mnie z kolei książka o oswajaniu zła, ale o oswajaniu cierpienia. Tak naprawdę tylko wiekowa Lachesis doświadczyła zła (podczas wojny), ale z bólem zmierzyć musiały się wszystkie trzy kobiety. W moim odczuciu jest to książka o godzeniu się z losem, o dźwiganiu się z dna i wypływaniu na powierzchnię życia. Bohaterkom Sobola to się udało, drobnymi krokami osiągnęły harmonię. Pięknie ujęła to Lachesis:

Od tamtej chwili jest mi wszystko jedno, którego dnia umrę. Mogłoby to być dziś lub jutro, albo dziesięć lat temu. Bez żalu bym odeszła, bo przecież wiem, że nic lepszego mnie nie czeka. Nawet gdyby mogło być równie pięknie, nawet gdyby coś jeszcze było możliwe, to chyba już bym nie chciała, bo nie trzeba być zachłannym, nie trzeba zawsze przebijać szczęśliwego dnia jeszcze szczęśliwszym [s. 64].

Całkiem piękną historię uprzędły sobolowe Mojry i duża w tym zasługa formy poszczególnych opowieści. Dwie z nich to monolog z klientem, trzecia - zapiski w dzienniku. Każda z wypowiedzi ma odmienny język i styl: u Kloto jest potoczny, niemal prostacki, u Lachesis - pełen dygresji, świadczący o kłopotach z pamięcią, u Atropos natomiast - literacki. Dodatkowego smaczku dodaje książce przewrotny chwyt zastosowany w jednym z opowiadań, ale jego odkrywanie pozostawiam ewentualnym czytelnikom.

Dla mnie "Mojry" to bardzo miłe zaskoczenie, zdecydowanie jedna z lepszych książek, jakie ostatnio czytałam. Pozostawia niezatarte wrażenie i robi apetyt na więcej podobnych lektur. Mam nadzieję, że Marek Soból jeszcze kiedyś coś napisze.

Marek Soból, "Mojry", Wydawnictwo W.A.B., 2005.