Widzialny świat - Mark Slouka

To nie była kwestia zazdrości czy strachu. Moi rodzice nigdy nie spali w osobnych łóżkach, nie wyjeżdżali na wakacje ze "starymi przyjaciółmi" ani nie ranili się bardziej od innych mężów i żon. To było coś subtelniejszego. Matka szanowała siłę ojca, jego wytrwałość, była mu wdzięczna za taktowne wzięcie na siebie roli przeznaczonej dla niej, ale zarazem nienawidziła go za to. A ponieważ miała świadomość, że to niesprawiedliwe, kochała go - czy raczej: próbowała kochać. A ponieważ wiedziała, że i on ma tego świadomość - próbowała bezskutecznie. [s. 70]


Cytat przywodzi mi na myśl atmosferę dramatów Czechowa z ich niespełnionymi miłościami, rozczarowaniami, rezygnacją i cichym cierpieniem. I tak poniekąd jest w rodzinie narratora - jego rodzice wyemigrowali z Czech w 1948 r. do Stanów Zjednoczonych, kilka lat później urodził im się syn. Otoczony troską i miłością chłopiec zauważa jednak, że małżeństwo rodziców nie jest szczęśliwe. Wie, że położył się na nim cień mężczyzny, którego matka znała podczas wojny i który był dla niej bardzo ważny. Niestety zginął, a kobieta związała się z tym, który był w niej zakochany od dawna.

Istotnie, była niesprawiedliwa. Kochał ją wtedy - i prawdopodobnie kochał nadal. Mogła wyliczyć jego zalety, przymioty ważkie i faktyczne. Każdy mógł je potwierdzić. I gdyby tych dwóch mężczyzn zamienić w domy albo samochody, zapewne on okazałby się tym lepszym. Ale to nie miało znaczenia, ponieważ mimo wielu plusów mój ojciec miał jeden niezaprzeczalny minus - nie był tym drugim. I tego nie mogła mu wybaczyć. Sprawiedliwość nie miała tu nic do rzeczy. [s. 255]

Matka najwyraźniej nie mogła uwolnić się od przeszłości i być może dlatego jej syn tak bardzo chciał poznać jej historię. Nie było mu to dane, więc na podstawie zaledwie kilku faktów (a właściwie pogłosek) stworzył własną, dość barwną i tragiczną, wersję. Co wcale nie dziwi, skoro od najmłodszych lat ojciec karmił go nie tylko tradycyjnymi bajkami czeskimi, ale także opowieściami z dziejów rodziny czy o starożytnych filozofach. Świat prawdy i fikcji intensywnie się u Slouki przeplata i znakomicie widać to zwłaszcza w trzeciej części książki czyli powieści narratora, gdzie pojawiają się postaci spotkane przez niego podczas poszukiwań w Pradze.

"Widzialny świat" to jedna z najpiękniejszych książek o miłości, jakie czytałam - o miłości niespełnionej, o miłości "pomimo" i o niezwykłej miłości dziecka do rodziców. Również o niemożności pokochania i ciągłej tęsknocie. Duża w tym zasługa stylu i języka, czego nie są w stanie zepsuć nawet karygodne błędy translatorskie (np. zoolog zamiast zoo, lody zamiast lizaka czy nabierka zamiast łyżki). Podoba mi się także pomysł powieści w powieści zmuszający do wertowania wcześniejszych rozdziałów w poszukiwaniu pierwowzorów pojawiających się w niej osób. Myślę, że jest to książka, do której można wielokrotnie wracać choćby ze względu na niektóre fragmenty, bo ciekawych opowieści i cytatów wartych podkreślenia jest tu sporo.

Po opowiadaniach Sany Krasikov "Jeszcze rok" to kolejna - moim zdaniem - wyjątkowo dobra pozycja w nowej serii Wydawnictwa Czarnego "Proza świata". Dodatkowym plusem są dla mnie okładki autorstwa Agnieszki Pasierskiej, bo te wcześniejsze, wykonane przez Kamila Targosza niespecjalnie przypadły mi do gustu. A inne tytuły zapowiadane w tym cyklu są bardzo obiecujące, już się cieszę na niektóre z nich;).

Mark Slouka, "Widzialny świat", tłu. Sebastian Musielak, Wydawnictwo Czarne, 2010