czwartek, 23 grudnia 2010

Mao II - Don DeLillo


O takich książkach mówi się: niepokojąca. Najważniejsze jej wątki to terroryzm, sztuka oraz tłum, a zważywszy, że minęło już blisko 20 lat od ukazania się "Mao II", prognozy autora nabrały nowego wymiaru. Coś, co w powieści było czystym wymysłem (fakt, stworzonym na bazie konkretnych wydarzeń) z biegiem lat stało się ponurą rzeczywistością.


Książka DeLillo jest tak "gęsta" od treści, że wymaga kilkakrotnego przeczytania i przemyślenia na spokojnie. Niemniej już podczas pierwszej lektury zastanawiają niektóre pomysły np.taki:

Istnieje przedziwny węzeł łączący powieściopisarzy z terrorystami. Na Zachodzie stajemy się sławnymi postaciami, podczas gdy nasze książki tracą moc kształtowania i wpływu. Wiele lat temu myślałem, że pisarz jest w stanie zmienić wewnętrzne życie kultury. Teraz to terytorium przejęli konstruktorzy bomb i ludzie z bronią. To oni najeżdżają ludzką świadomość. To, co pisarze kiedyś robili, dotyczyło nas wszystkich.(...) Ludzie potrzebują wyłącznie wiadomości o tragediach. Im bardziej ponura wiadomość, tym wspanialsza relacja. [str. 52-53]

W powieści polityka i sztuka są ze sobą mocno powiązane, a łącznikiem jest postać Mao Zedonga. Pojawia się nie tylko z racji wspominanych tu kilkakrotnie prac Warhola, ale także jako przywódca mas, twórca rewolucji oraz autor Czerwonej książeczki. Pod koniec XX wieku ma wciąż wielu wyznawców, maoiści właśnie poprzez terror (skierowany bezpośrednio m.in. przeciw literatowi) usiłują wpływać na wydarzenia:

(...) terroryzm jest tym, co wykorzystujemy, żeby dać naszym ludziom miejsce w świecie. To, co było osiągane pracą, dostajemy terroryzmem. Terroryzm sprawia, że nowa przyszłość jest możliwa. Wszyscy ludzie jednym człowiekiem. Ludzie żyją w historii jak nigdy przedtem. (...) tworzymy i zmieniamy historię minuta po minucie. Historia nie jest książką ani ludzką pamięcią. Tworzymy historię rano i zmieniamy ją po lunchu. [str. 249]

W tekście przytoczona została myśl Mao: Naszym bogiem nie jest nikt inny, tylko masy chińskiego narodu. [str. 175] Czytając DeLillo łatwo da się zauważyć więcej takich mas: w prologu dochodzi do zaślubin kilku tysięcy wyznawców sekty Moon, tłum jest obecny w jednym z nowojorskich parków, na placu Tiananmen w Pekinie, czy wreszcie w Teheranie wokół zmarłego Chomeiniego. Trudno jednak uznać, że to zgromadzeni stają się bogiem, ewidentnie poddają się pewnej osobie lub idei. To zresztą kolejny trop w powieści: miejsce jednostki w społeczeństwie. Wybór jest niewielki - albo jest się nic nieznaczącą cząstką masy, albo swego rodzaju wyrzutkiem, także bez większego znaczenia.

Ważnym motywem w "Mao II" są również zdjęcia. Pojawiają się niemal wszędzie: w telewizji, w prasie, na ogromnych ekranach miejskich wieżowców. Towarzyszą ludziom przez cały czas, w coraz większym stopniu zawłaszczają ich życie. Im bardziej drastyczne, tym większe zainteresowanie wzbudzają. Fotografie są cennym towarem, mogą posłużyć do dobierania ludzi w pary, w przypadku pisarza mogą całkowicie odmienić jego życie. To ciekawe, jak daleko zdjęcie potrafi sięgnąć. [str. 55]

Bogactwo pomysłów w powieści DeLillo może przyprawiać o lekki zawrót głowy, jednak warto go sobie zafundować - "Mao II" to bezsprzecznie lektura, która daje dużo do myślenia i zmusza do powtórnego, choćby fragmentarycznego, czytania. Dla mnie to zdecydowanie jedna z najlepszych książek przeczytanych w tym roku.

Don DeLillo "Mao II", przeł. Krzysztof Obłucki, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, Warszawa, 2010.

8 komentarzy:

  1. Czy to jest taka typowa powieść z fabułą, bohaterami itd., czy raczej zbiór refleksji?

    Rola pisarzy rzeczywiście bardzo zmalała. Nie objaśniają nam już świata, bo on się za bardzo rozszerzył, więc oni skupili się na sobie, ewentualnie na formie czy fabule. Żaden pisarz średniego czy młodego pokolenia nie jest autorytetem w oczach ogółu społeczeństwa, przynajmniej w Polsce. Może dlatego, że obecnie wcale nie trzeba posiadać talentu i wiedzy, żeby mówić o sobie: Pisarz/Pisarka.

    OdpowiedzUsuń
  2. Fabuła jest;) Mógłby wyjść z tego film sensacyjny.

    Masz zupełną rację co do roli pisarza. Niestety;(

    A w dzisiejszej GW na pierwszej stronie kolejny artykuł dot. czytania i stwierdzenie, że młodzież czyta dobrze, ale tylko krótkie teksty, bo tak ją przeszkolił internet. Coś w tym jest. Widzę tu podobieństwo do wątku zdjęć, o których pisze DeLillo.

    OdpowiedzUsuń
  3. A to może kiedyś przeczytam, dla samych refleksji raczej bym się nie zdecydowała;)

    Wiesz, ja nie ubolewam nad spadkiem znaczenia pisarzy. Owszem, w trudnych czasach ich twórczość integrowała część społeczeństwa, niosła pociechę itd., ale dziś chyba tego nie potrzebujemy. Dawniej ludzi pióra otaczał pewien nimb tajemniczości, niezwykłości, niedostępności, elitarności. A dziś? Opatrzyli się nam, czytelnikom. Oglądamy ich w tv, słuchamy w radiu, czytamy w internecie (niektórzy mają strony, blogi albo konta w serwisach społecznościowych). Na ogół niczym się od nas nie różnią, a pisanie to po prostu ich zawód. Z piedestałami byłoby im nie do twarzy;).

    Czytałam ten tekst w sieci. Dane ciekawe, ale analiza samego zjawiska kiepściutka. Na wyborcza.pl miało to tytuł Dziewczynki będą rządzić chłopcami. Nadchodzi seksmisja? Autorka artykułu, Aleksandra Pezda, wyciągnęła jakieś dziwne i nieuprawnione wnioski.

    OdpowiedzUsuń
  4. Dopiero Twój post uświadomił mi, że nic nie napisałam o treści czyli fabule książki, ale najwyraźniej pomysły autora zawróciły mi w głowie;) Wydaje mi się - na podstawie Twoich postów i komentarzy - że "Mao II" mógłby Ci się spodobać.

    Ja też nie ubolewam nad spadkiem znaczenia pisarzy, ale utratą nimbu tajemniczości, o którym piszesz - tak:) Bo jakie znaczenie dla czytelnika ma rozmiar buta pisarki?;) Dlatego staram się czytać/interpretować książki w oderwaniu od biografii twórcy, choć może czasami to błąd? Myślę tu jednak głównie o nieżyjących autorach, których dotknęły wyjątkowo bolesne doświadczenia typu emigracja, wojna, prześladowania, uzależnienia. Chyba jedynym pisarzem, którego wszelkie wypowiedzi mnie interesują, to Pilch - uwielbiam tego pana po prostu;))))

    Pisarze na portalach społecznościowych - to dla mnie nowość, choć w dobie facebooka itp. nie powinnam się raczej dziwić. Takie czasy - bez marketingu ciężko się sprzedać;(

    Tytuł artykułu z GW wyjątkowo chwytliwy (choć "tani"), a reszta - sama wiesz;)

    OdpowiedzUsuń
  5. Wesołych świąt pełnych miłości, radości i niepowtarzalnej atmosfery. Pozdrawiam z http://okiemkamili.blogspot.com/

    OdpowiedzUsuń
  6. Uwielbiam takie książki, opowiadające o historii krajów Dalekiego czy Bliskiego Wschodu :) I mam nadzieję, że tą książkę uda mi się gdzieś dorwać :)

    Pozdrawiam i życzę wesołych świąt oraz udanego nowego roku! :)

    OdpowiedzUsuń
  7. Paideia / Kama ->>

    Za życzenia bardzo dziękuję, życzę wiele dobrego w Nowym Roku;)

    pandorcia ->>

    "Mao II" jest osadzony głównie w Stanach Zjednoczonych, ale pojawia się tam i Londyn, i Bejrut. Książka na pewno warta lektury.

    Tobie także życzę wszystkiego dobrego;)

    OdpowiedzUsuń