Reporterzy bez fikcji - Agnieszka Wójcińska

Pamiętam dokładnie, kiedy przekonałam się do książek-reportaży - to był grudzień 2006 r. Przeczytałam wtedy "Gottland" Szczygła, bardzo mi się spodobał i tak się zaczęło. Później przyszedł "Obwód głowy" Nowaka (mój faworyt), "Księgarz z Kabulu" Seierstad, "Dobre kobiety z Chin" Xinran i kilkanaście innych tytułów. Może nie wszystkie to reportaże w ścisłym znaczeniu tego słowa, ale na pewno można je zaliczyć do kategorii non-fiction. Zdecydowanie najciekawsze wydają mi się publikacje Wydawnictwa Czarnego, a sądząc po jego planach wydawniczych seria "Reportaż" będzie się rozwijać, i to prężnie.

Siłą rzeczy zainteresował mnie również zbiór wywiadów z polskimi reporterami. Początkowo obawiałam się, że po kilku rozmowach zrobi się nudno i przewidywalnie, ale na szczęście było inaczej. Każdy z 17 rozmówców potrafi czymś zaskoczyć, pokazać zawód reportera w innym świetle niż pozostali. A różnice w podejściu do pracy są czasem diametralne. I tak np. według Hugo-Badera dziennikarstwo ma ogromne znaczenie dla społeczeństwa, tymczasem dla Smoleńskiego to zawód jak każdy inny. Niektórzy uważają, że forma artykułu jest mało istotna (Szejnert), inni przykładają do niej ogromną wagę (Szczygieł), jedni lubią proces pisania (Szabłowski), dla innych jest to istna męka (Smoleński). Bardzo ciekawy jest aspekt wychodzenia poza rolę dziennikarza: o ile Tochman uważa, że w miarę możliwości warto pomagać bohaterom reportażu, o tyle Jagielski jest temu stanowczo przeciwny. Z mieszanymi uczuciami czytałam natomiast o trikach, które miały na celu przełamać opór potencjalnego rozmówcy (Pietkiewicz). Niby nie są to nieetyczne chwyty, ale poczucie lekkiego niesmaku pozostaje.

Zastanawiająca jest również popularność książkowych reportaży wśród polskich czytelników, która - takie wrażenie odnoszę - stopniowo wzrasta. Małgorzata Szejnert tłumaczy to następująco: Życie jest niesamowicie ciekawe, ciekawsze niż fikcja. I chyba coraz trudniejsze. Świat pędzi jak obłąkany. Musimy sobie jakoś z nim radzić, chcemy rozumieć sytuację, w jakiej się znajdujemy. Być może literatura faktu bardziej pomaga nam w radzeniu sobie z życiem niż codziennym niż fikcja literacka. [str. 26] Osobiście przychylam się do opinii, że prawdziwe historie są ciekawsze od fikcyjnych, ale czy pomagają w życiu - tego nie jestem pewna. W moim przypadku na pewno otwierają oczy na pewne zjawiska i wyczulają na problemy innych, bo jak mówi Morawska: W świecie jest niedostatek dzielenia się przeżyciami, ludzie czekają na okazję, chcą być wysłuchani [str. 206]. Nic dodać, nic ująć.

Myślę, że "Reporterzy bez fikcji" zainteresują nie tylko miłośników reportażu - to po prostu bardzo ciekawa książka. Każdy wywiad poprzedzony jest fragmentem tekstu danego reportera, czytelnicy Dużego Formatu GW wiele z nich czytali na pewno już wcześniej. Lektura niesie ze sobą jednak pewne niebezpieczeństwo: może spowodować nagłą i palącą potrzebę przeczytania co najmniej kilku innych książek wspominanych przez reporterów. Sama naliczyłam już takich około sześciu;)


Czy Wy też lubicie reportaże? Macie swoich faworytów?

____________________________________________________________________________________

Agnieszka Wójcińska "Reporterzy bez fikcji. Rozmowy z polskimi reporterami", Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, 2011
____________________________________________________________________________________