Wigilia Wszystkich Świętych

Tak czy inaczej, Hallowe’en mamy na pewno trzydziestego pierwszego października. Najpierw Hallowe’en, a co potem? Wszystkich Świętych? To wtedy w Paryżu chodzi się na cmentarze i składa kwiaty na grobach. To wcale nie jest smutne święto — dzieci też biorą w nim udział i lubią je.

Tytuł oryginalny powieści to Hallowe’en Party i właśnie na przyjęciu znaleziony zostają zwłoki. Sprawa jest o tyle bulwersująca, że zamordowano dziecko, trzynastoletnią dziewczynkę. Do akcji wkracza Herkules Poirot, by oczywiście po licznych rozmowach z mieszkańcami wsi, sprawdzeniu kilku informacji i intensywnej dedukcji  wytypować sprawcę. Historia nie jest porywająca, jest przegadana i mam wrażenie – pisana w pośpiechu.

Październik

James Schuyler

Łóżko zasypane książkami,

trawnik liśćmi. Trochę siąpi. Nadeszła jesień

niepoukładana

w opadających liściach.

Dojrzewają klony. Kruche jabłka

wchodzą w torbach do domu.

Dobra ta gruszka.

Trochę siąpi na

przygodne układy liści.

Nimbus rozciąga się

nad naszą wyspą. Na nieo-

padłe liście lekko pada

deszcz. Łóżko zasypane

jesiennymi książkami.

 

przeł. Piotr Sommer (O krok od nich. Przekłady z poetów amerykańskich, 2018)

Grzeczne dłonie

Historię rumuńskiej matki i jej autystycznego syna poznawałam poniekąd od końca – oboje byli gośćmi tegorocznego Festiwalu Literackiego Sopot, na spotkanie poszłam przed lekturą Grzecznych dłoni. Zobaczyłam pogodną pięćdziesięciolatkę i młodego mężczyznę – mocno skupionego na tłumaczeniu rozmowy, niekiedy poirytowanego niedokładnymi wypowiedziami matki. Sprawiali wrażenie zgranego duetu.

Przyjęcie weselne à la Louise Erdrich

[…] Gdy tylko Gary i Kismet zajęli swoje miejsca, wszyscy zaczęli dzwonić nożami o szklanki, tak więc nowożeńcy się pocałowali, neutralnie przyciskając do siebie wargi. Rozległy się okrzyki radości. Obsługa zaczęła roznosić czerwone i białe wino. Na każdym stole stał półmisek z serem, krakersami i owocami, były też miseczka oliwek i koszyk z pieczywem. Kelnerzy wrócili z szaszłykami z kurczaka i warzyw, marynowanej wołowiny i papryk i z dokładkami pieczywa.

Rzeka Czerwona

Louise Erdrich po raz kolejny sportretowała to, co zna bardzo dobrze z doświadczenia, czyli małą społeczność Odżibwejów zamieszkujących północne obrzeża Stanów Zjednoczonych. Jej bohaterowie na różne sposoby i z różnym skutkiem próbują przetrwać kryzys roku 2008, inni swoją przyszłość widzą gdzieś indziej, daleko od pól obsianych burakiem cukrowym. Opis bieda-życia jest co najmniej frapujący, nawet jeśli trzeba go momentami traktować z przymrużeniem oka.

 

Z innej perspektywy

O swoim złotym weselu świętowanym 12 września 1972 roku Jarosław Iwaszkiewicz napisał w dzienniku dopiero 30 listopada, przebywając w Rzymie. Na jesieni wiele się działo w życiu pisarza i –jak tłumaczył się we wpisie – wszystko to razem raczej zachwiało moją równowagę duchową, a w każdym razie nie dawało tej spokojnej chwili zastanowienia i możności oceny, która powoduje zapis w tym kajecie. Wrześniowe wydarzenie opisał następująco:

Złote wesele było ewenementem „olbrzymim". Przygotowywałem się do niego przez parę lat, a chwila podsumowania półwiekowego pożycia przyszła raczej nieoczekiwanie. Jak zwykle takie dnie ślubów i rocznic są tryumfem panny młodej. To był także taki wielki dzień Hani i dlatego mnie tak bardzo  wzruszał i cieszył. Organizacyjnie było to coś wspaniałego, nie myślałem, że jeszcze coś takiego może być i w dodatku zorganizowane ze wszystkimi szczegółami przez  Szymka, który nie okazuje na ogół talentów organizacyjnych. A wszystko było tak piękne, tak składne, tak ładnie pomyślane — i nagle miało się wrażenie, że się jest otoczonym morzem radości i życzliwości, serdeczności i snopami kwiatów. Hania  tak prześlicznie wyglądała, aż mały Jasio nawet powiedział: kiedy babcię zobaczyłem, to mnie zatkało z podziwu! Powiedziałem mu: a żebyś zobaczył pięćdziesiąt lat temu! Ale nie miałem racji, pięćdziesiąt lat temu Hania była ładną, ale rozwydrzoną pannicą, a teraz była piękną kobietą u szczytu życia. I znowu ten moment mojego tryumfu nad śmiercią duchową, nad chorobą Hani, ta moja odbudowa jej istoty i jej życia — o czym ona nigdy nie pamięta i nie ma tej wdzięczności w stosunku do mnie. Cieszyła mnie ilość dalekiej rodziny, która się zjawiła, ten Wacek i Olgierd Iwaszkiewiczowie, i Zaionce, i Piątkowski, i resztki rodziny Hani, i mnóstwo prześlicznej młodzieży, która już przez cale życie będzie pamiętała to „złote wesele Jarosławów". I ta cudna orkiestra z Brwinowa z takim refrenistą, i Wanda Telakowska tańcząca z Kołodziejczykiem (mężem Czesi) i Ziemek Fedecki z Zosią Wójcik i [Pierre] Collet z Magdą [Markowską] i Daniel [Olbrychski] z Anusią [Włodek]. I ta kolacja na sześć stołów i jak mówiła  Wanda Wertenstein, ta reżyseria, kiedy podwieczorek powoli zmieniał się w ucztę. Tak głęboko to przeżyłem — przecież to już trzeci miesiąc upływa, a ja pamiętam każdy szczegół i kiedy nie śpię w nocy, przewija mi się wszystko przed oczami.

Jarosław Iwaszkiewicz, Dzienniki 1964-1980, Czytelnik, Warszawa 2011, s.325

 

 

Złote wesele Jarosława

12 września 1972

Wieczorem [?] wyjazd do Stawiska na złote wesele Jarosława. Widowisko niezapomniane i jedyne, stylizowane na wiejskie wesele (a może nawet i udawane na wesele w Bronowicach), proste stoły wyniesione na dwór wśród drzew i zieleni, wyborne jadło, indyczki i prosię, proste gliniane dzbany napełnione winem (nie było wódki, nie było bójki [?]), natomiast przygrywała pięknie [?] wsiowa kapela. Dekoracji medalami Jarosława i Hani nie widziałem. Kiedy przyjechaliśmy, uroczystość właściwie została zakończona i słyszeliśmy, wysiadając z auta, śpiew 100 lat. Dużo gości, ale mniej niż na 60-lecie, tj. 18 lat temu. Czyżby tylu przez ten czas przyjaciół Jarosława wymarło? Choć wielu z tamtego przyjęcia leży już w grobie. Ale raczej było to przyjęcie rodzinno-przyjacielsko(?) skromne. Jarosław miał minę rozdrażnionego, wielkiego człowieka, Hania w pięknej srebrnej sukni tuliła przez cały czas do piersi piękne naręcze kwiatów. W ogóle kwiatów było tyle, że nie było ich gdzie stawiać! Róże, setki róż i innych kwiatów. Kto był? A więc nasza Redakcja jak zwykle, tylko Bieńkowskiego zabrakło. Nie wiem dlaczego? Może nie zaproszono jego nowej żony.

Gotowanie z Helen Cross

Zaczęła bez słowa kręcić się po kuchni, rzucając garnkami, pobrzękując sztućcami i trzaskając drzwiami lodówki.

– Może ci pomóc? – zaproponowałam, ale zignorowała mnie. W końcu wyjęła z piekarnika półmisek i powiedziała:

– Proszę. Przygotowałam to wcześniej. Jedz. Potem zaprowadzę cię do twojego pokoju.

To było coś niesamowitego. Głęboko w kopcu gotowanych, tłuczonych ziemniaków kryło się gniazdo czekoladek z likierem, zbitych obok siebie jak małe myszki. Dla osiągnięcia pożądanie piekącego smaku posypała całą tę górę jedzenia grubą warstwą chilli.

– Co to jest? – zapytałam tak uprzejmie, jak to tylko możliwe.

Lato miłości

Już ci mówiłam, kiedy uciekasz, nie uda ci się dotrzeć donikąd. [s. 149]

W książce Helen Cross na próżno szukać miłości, to rzecz o młodzieńczym zauroczeniu dwóch  piętnastoletnich autsajderek. Łączy je uczucie intensywne i dzikie (nie bez powodu na gitarze brzdąkają Wild Thing), podszyte skrywaną rywalizacją i napędzane buzującymi hormonami. Mieszanka niebezpieczna zarówno dla otoczenia, jak i samych dziewcząt.

Cham z kulą w głowie

Nie powiem, przez kilkadziesiąt pierwszych stron Cham z kulą w głowie bawił mnie bardzo: inteligentna zabawa historią, soczysty język i wszechobecna ironia zrobiły swoje. Wizja Polski, która mimo upływu ponad stu lat od chwili odzyskania niepodległości zmieniła się w stopniu niewielkim, prezentuje się tyleż interesująco, co pesymistycznie. W ujęciu Szczerka bowiem – mimo wygranej wojny 1939/40 roku, zdobycia kolonii i silnej pozycji w Europie – Rzeczpospolitej ponownie grozi wojna, a elity polityczne zajmują się tym co zawsze, czyli zwalczaniem siebie nawzajem. To wszystko w powieści jest efektowne, niestety szybko stało się głównie efekciarskie.

Festiwal

Festiwali w Polsce mamy obecnie bez liku, Jakub Świdziński zajął się legendarnym V Światowym Festiwalem Młodzieży i Studentów, który odbywał się w Warszawie 70 lat temu. Pamięć o drugiej wojnie światowej wciąż była żywa, zimna wojna trwała, nic więc zatem dziwnego, że był on całkowicie upolityczniony. Niby chodziło o pokój i międzynarodową przyjaźń, ale w rzeczywistości władze PRL (i cały blok wschodni) chciały zademonstrować, jak wspaniały jest socjalizm. Stąd rozmach imprezy – zaproszono delegacje ze 114 państw, zorganizowano dziesiątki przeróżnych pokazów. I to wszystko w swojej powieści graficznej  autor ujął.

Lunch à la Nina Wähä

Gdy kończą, Lou bierze talerz jedną ręką i wychodzi na zewnątrz, ja idę za nią. Sięga do baru po butelkę evian dla siebie i colę zero dla mnie. Piję duszkiem, a ona patrzy, jak przełykam. Na jej talerzu leżą starannie ułożone kopczyki jedzenia. Rozpoznaję kawałek kurczaka, polany czymś błyszczącym szpinak i jeszcze jakieś warzywa, ale już nie wiem jakie. Lou nie je.

– Poprosiłam, żeby przygotowała ci brunch.

– Okej, to miło, ale na prawdę nie było trzeba, przecież sama mogłam wziąć coś sobie z lodówki.

Pochyla się i kładzie dłoń na mojej dłoni.

– Ona dostaje od Renauda cholernie dużo kasy, więc równie dobrze może trochę popracować.

[…]

Babetta

Bohaterki Babetty znają się od czasów szkoły i uważają za przyjaciółki, ale ich znajomość trudno uznać za przyjaźń. To relacja oparta na osobliwej zależności, gdzie jedna strona obdarza swoją obecnością i ograniczoną uwagą wyłącznie z nagłej potrzeby, a druga chętnie służy pomocą i czasem. Katja w zasadzie zawsze pozostaje w gotowości, by – jak mówi – znów wcielić się w swoją rolę, czyli drugoplanową w życiu Lou. Słowo „rola” jest tu jak najbardziej zasadne: obie panie marzyły o zawodzie aktorki, ale tylko Lou się powiodło.

Otwarte wody

Trzymasz się w ryzach, dopóki pociąg nie odjedzie, dopóki nie zejdziesz chwiejnym krokiem z peronu. Zupełnie jakby to lato było jedną długą nocą, która właśnie się skończyła. Jakbyście oboje zanurkowali na otwartym morzu, ale wynurzyli się całkiem gdzie indziej. Jakbyście stworzyli więź tylko po to, żeby ją złamać, zerwać. Czujesz ból, którego nie znasz, i nie wiesz, jak go nazwać. Czujesz lęk. Ale przecież wiedziałeś, w co się pakujesz. Jeśli kochasz, to płyniesz i jednocześnie toniesz. […]

Lubię powieści zwięzłe, epizodyczne, o nielinearnej fabule, bardzo lubię też nieszablonowe zabiegi stylistyczne, niestety w przypadku Caleba Azumaha Nelsona nie zadziałały. Całość opowiedziana jest w drugiej osobie liczby pojedynczej, co nieźle brzmi w oryginale, jednak w języku polskim drażni. Jeszcze gorzej wypada opis emocji i refleksji narratora – tkliwość przechodzi w ckliwość, poetyckość często zahacza o kicz. Sama historia miłości (?) zresztą też mnie nie przekonała.

Godzina smoły

Za każdym razem w czasie upałów przypomina mi się ten oto fragment:

Gdy ojciec i pan Trąba postanowili zabić I sekretarza Władysława Gomułkę, panowały niepodzielne upały, ziemia trzeszczała w szwach, rozpoczynała się udręka mojej młodości.

Morfinistki mieszkały na strychu i nie było sposobu, aby nimi zawładnąć. Skrzypiały schody, wpierw nadciągały  awangardy zapachów, potem same zapachy, masło kakaowe i coś jeszcze, czego nie umiałem rozpoznać, a co musiało być zapachem morfiny i niepowściągliwości. Każdego ranka – tak jak wszyscy – szły się opalać. Zabierały ze sobą koszyki z jedzeniem, napoje, nadmuchiwane materace, parasole słoneczne, kostiumy kąpielowe. Nie różniły się od nas – ziemian? Ależ wręcz przeciwnie. Różniły się radykalnie. Wszyscy szli na plażę z prawdziwego zdarzenia, zmierzali w kierunku pełnego blasku, trawiastych brzegów, szemrzącego nurtu. One zaś w przeciwną stronę, w głąb najgłębszej gęstwiny, ku sercu suszy, wprost ku zapalnikom jeszcze nieruchomej maszynerii pożaru. Mówiąc po ludzku, wszyscy szli na basen albo nad Wisłę, one zaś do lasów na Bawolej Górze.

 – Nic dziwnego w gruncie rzeczy – pan Trąba jadowicie zacierał ręce – nic dziwnego w gruncie rzeczy; wiadomo, że Książę Ciemności świetnie się czuje w lipcowe upały w dusznych zagajnikach. Wiadomo, że przepada za godziną smoły: dwunastą w południe. Wiadomo... Wiadomo... Wiadomo...  […]

Jerzy Pilch, Tysiąc spokojnych miast, Wydawnictwo Literackie 2016

 

 

Dar

Czesław Miłosz

Dzień taki szczęśliwy,
Mgła opadła wcześnie, pracowałem w ogrodzie.
Kolibry przystawały nad kwiatem kaprifolium.
Nie było na ziemi rzeczy, którą chciałbym mieć.
Nie znałem nikogo, komu warto byłoby zazdrościć.
Co przydarzyło się złego zapomniałem.
Nie wstydziłem się myśleć, że byłem, kim jestem.
Nie czułem w ciele żadnego bólu.
Prostując się, widziałem niebieskie morze i żagle.

(Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, 1971)

Miło, niemiło

My, gelniczanie, kochamy knajpy. Kochamy to mało powiedziane. My wszystko zmienimy w knajpę, zatem zawsze mamy knajp pod dostatkiem. [ s. 34]

Miło, niemiło to rzadki przykład książki, która rozbawiła mnie dobrych kilka razy, choć nie lubię powieści o pijakach, zwłaszcza tych niereformowanych, z determinacją oddających się nałogowi. A narrator taki właśnie jest: ochlapus i wałkoń, który do końca swoich dni najchętniej utrzymywałby się tylko z zasiłku, ewentualnie pieniędzy, które cudem same wpadną do kieszeni. I tenże oto mężczyzna pewnego dnia porzuca, nie bez żalu, długo pielęgnowany status darmozjada, by pomóc koledze w nowo powstającej knajpie i stanąć za barem.

Rybie oko

W życiu nie chodzi o pieniądze wyłącznie wtedy, kiedy stać cię na to, żeby nie chodziło o pieniądze.

Zakładam, że różowa, połyskująca złotem okładka Rybiego oka nawiązuje do estetyki lat 90-tych, w których osadzona jest akcja powieści. Królowała tandeta, nauka odróżniania dobrego stylu od dopiero bezguścia trwała. Takie kwestie obce są Edycie i jej córce Nat, żyjącym biednie w małym mieście gdzieś w Małopolsce, z rzadka wyściubiające nos z zawilgoconej sutereny. Nie ma po co, bo nie ma za co, liczy się każdy z trudem wyszarpany grosz. Dezodorant czy śniadanie do szkoły, nocleg w hotelu robotniczym czy bilet na pociąg – oto dylematy samotnej młodej matki.

150

Równo 150 lat temu w Lubece urodził się Tomasz Mann, autor ceniony głównie za Czarodziejską górę oraz Buddenbrooków. U mnie fragment z jego ostatniej, pełnej czarnego humoru powieści czyli Wyznań Feliksa Krulla: 

Inna znowu zagadka zaprzątała wówczas i bawiła nieraz mój umysł i do dziś dnia nie utraciła dla mnie uroku i sensu. Oto, na czym polegała. „Co jest pożyteczniejsze — pytałem sam siebie — widzieć świat małym czy wielkim?” Tkwiła zaś w tym następująca myśl: wielcy ludzie, dumałem, wodzowie naczelni wojsk, suwerenne głowy państw, zdobywcy i władcy wszelkiego pokroju, wyniesieni przemocą nad pospólstwo, muszą już tak być stworzeni przez naturę, że świat wydaje im się mały jak szachownica; inaczej zabrakłoby im bezwzględności i zimnej krwi, niezbędnej do tego, aby rządzić światem zuchwale, wedle z góry powziętych planów, nie zważając na dobro lub krzywdę jednostki. Z drugiej jednak strony, może taki zacieśniający pogląd łatwo i niechybnie sprawić, że się w życiu w ogóle niczego nie osiągnie; kto bowiem ma świat i ludzi za hetkę-pętelkę albo też za nic zgoła i kto przepoi się wcześnie poczuciem ich nieważności, ten będzie skłonny ugrzęznąć w zobojętnieniu i gnuśności oraz przekładać wzgardliwie absolutny bezruch nad jakiekolwiek oddziaływanie na umysły; pomijając już, że człowiek taki będzie na każdym kroku — z powodu swej nieczułości, niespołecznej postawy i niechęci do trudzenia się czymkolwiek — gorszył wszystkich i każdym swym postępkiem obrażał świadomy swej wartości świat, a tym samym odetnie sobie drogę do sukcesów, choćby mimowolnych.

Tomasz Mann, Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla, tłum. Andrzej Rybicki, Warszawa 1987

 

 

Tomasz Mann (1875-1955)

źródło zdjęcia

Hotel Grand Babylon

Aż do tej chwili nie zdawał sobie sprawy  z wartości i cudownej siły prozaicznych pieniędzy, tej ozdoby życia, której filozofowie udają, że nienawidzą, a dla której ludzie sprzedają duszę.

Hotel Grand Babylon to przyjemna ramotka z 1902 r. z akcją osadzoną w londyńskim przybytku dla koronowanych głów. Miejscu dyskretnym i specyficznym, do którego trafił nowojorski milioner z córką, a ponieważ nie mógł napić się ulubionego trunku i zjeść ulubionego befsztyku, postanowił zagrać złośliwemu kelnerowi na nosie i po prostu zakupił hotel. I tu zaczyna się seria niefortunnych i tajemniczych incydentów, z kilkoma denatami po drodze i romantycznym finałem. Fabuła jest dość naiwna i mocno nierealna, ale na szczęście do zaakceptowania.

Jak dmuchawiec

Tadeusz Kubiak

Trawa taka, że tylko na niej klęczeć,
każde źdźbło całować o świtaniu,
słucha¢, jak w niej rosną koniczyny i wiersze,
jak o zmierzchu wiersze świerszczami grają.

Trawa taka, że tylko twarz w nią wtulić,
Zaglądać  niżej korzeni koniczyn,
nie czując nawet, że przez płótno koszuli
oset cierniem żywe żebra liczy.

Trawa taka, że tylko leżeć w tej trawie,
patrzeć z bliska na dmuchawce wśród trawy.

I głęboko westchnąć, i sprawić,
by się rozwiać nad nią jak dmuchawiec.

(Wzajemność, 1974)

Jean François Millet, Dmuchawce

(źródło zdjęcia: Wikipedia)

Ostatnia zagadka

Począwszy od tytułu, Ostatnia zagadka opiera się na postaci Sherlocka Holmesa. Śledztwo prowadzi aktor znany z roli słynnego angielskiego detektywa, pomaga mu udawany Watson oraz doskonała znajomość literatury i kinematografii detektywistycznej. Obaj dżentelmeni przerzucają się cytatami z opowiadań i filmów o Holmesie, przywołują rozwiązania rozmaitych przypadków i o dziwo, to zastosowanie fikcji do ustalenia prawy daje rezultaty.

Za wszystko płacą

Równo rok temu cytowałam książkę Lekka praca nie istnieje, a dziś coś o zupełnie innej wymowie:

Kiedy Balzak się obudzi, musi opowiedzieć obecnym swój sen - jest to jeden z podstawowych wymogów ich kontraktu. Hary i Hryhorij słuchają go uważnie, przerywają w najciekawszych miejscach, prosząc o dokładność i niepomijanie szczegółów w kwestii zapachów i kolorów, następnie zaś dają zmęczonemu i wyczerpanemu Balzakowi dziesięć hrywien, tak jak za normalną roboczą dniówkę. Taki zarobek podoba się Balzakowi dużo bardziej niż wszystkie poprzednie. Często powtarza Lizie, że człowiek powinien robić to, do czego ma wrodzony talent.

Obiad rodzinny à la Sylwia Chutnik

Stół uginający się od żarcia. Zastaw się, a postaw się. Przejedzmy wszystkie problemy. Wielkie misy, stos talerzy, sztućce do każdej potrawy, szklanice, kubki i filiżanki. Ciasta z rybą, kompot z kawą, sałatka jarzynowa do wszystkiego. I chleb. Całuj chleb, ciało Chrystusa, smaruj ciało Chrystusa, masłem zatykając pory. Nakładaj na nie sery i szynki z półmiska, niech się przewracają od nadmiaru i rozpusty. Sosy lej na desery, oblizuj łyżkę, do ostatniej kropli. Nie ciesz się, bo za chwilę podwieczorek. Będzie można kruszyć na dywany i wklepywać w nie krem stopą w laczku lub rajstopie dwadzieścia den. Rodzina, rodzina, nikt tak nie zajada jak rodzina. Co innego pozostaje? Przecież nie rozmowa.

 — Podaj no mi soli.

 — Ale sękacza to mama robić nie umie.

 — Ja nie umiem? Może i nie umiem, dlatego kupiony dałam.

 — Kupiony to najgorzej, mama wie, co tam do środka dają? Same chemie. Czytałam, że przyłapano cukiernika, jak nad ciastem się, no wie mama co.

 — Co robił? — dopytywała mała Madzia.

 — To, co dorośli robią, nie twoja sprawa. [...]

Sylwia Chutnik, Tyłem do kierunku jazdy, Kraków 2022 s. 60

Sękacz (źródło zdjęcia)

Tyłem do kierunku jazdy

Sylwię Chutnik zawsze ceniłam za empatię, dyskretny patriotyzm i społecznikostwo. Te cechy dawały o sobie znać również w jej twórczości i podobnie rzecz się ma w Tyłem do kierunku jazdy. Nie jest to oczywiście publicystyka, raczej słodko-gorzka powieść „zaangażowana” ze szczęśliwym zakończeniem, która pod płaszczykiem dowcipnych, potoczystych monologów skrywa poważne i bardzo aktualne treści.

Fotograf

Fabuła książki Pierre’a Boulle’a krąży wokół stwierdzenia, że artysta musi umieć być nieludzki. Główny bohater, niegdyś fotograf wojenny, dzisiaj fotograf modelek, jest wręcz zafiksowany na zrobieniu zdjęcia idealnego. Takiego, które uchwyci  wyjątkowy moment, i w konsekwencji przyniesie mu podziw środowiska oraz sławę. Wynagrodzenie nie gra roli, zasady moralne, jak się okaże, również.

Teatr w literaturze

Dziś przypada Międzynarodowy Dzień Teatru. Odgrywanie ról, przebieranki czy reżyserowanie spektaklu to bez wątpienia wątki atrakcyjne dla literatury. Poniżej przedstawiam listę powieści, których akcja osadzona jest w środowisku teatralnym lub przez bohatera powiązana z teatrem. Jeśli możecie zaproponować inne tytuły, będę wdzięczna za podpowiedzi, szczególnie powieści obyczajowych (pomijam kryminały, biografie, wywiady, dramat).

 

Rozważania po próbie zabójstwa

Książka Salmana Rushdiego, który cudem przeżył atak nożownika w 2022 roku, miała być sposobem na przejęcie kontroli nad tamtym wydarzeniem, zawładnięcie nim, odrzucenie roli ofiary [s. 181]. Nie terapią, ale próbą zdystansowania się od bolesnych przeżyć, uporządkowania ich, aby móc wrócić do „normalnego” pisania. Terapia czy nie, odpowiedzenie na przemoc sztuką było niewątpliwie dobrym posunięciem – skorzystał i autor, i czytelnicy.

Idę wierszem

Zuzanna Bartoszek 

Piszę szybko
Ze wstydu przed starymi tekstami
Gonią mnie z dwóch stron
Z tyłu grzechy
Z przodu śmierć

Ja idę wierszem

Miedzą wiersza

Niech mnie zabierze

Hej, przyjaciele!

Do widzenia!

Lecę, nisko, tuż nad głową

Tyle się tu dzieje!

Szkoda, że lenistwo nie pozwala mi tego wszystkiego opisać

Wracam

Idę wierszem

Na skróty

Szukam pomysłów

Na świat w dwóch, trzech zdaniach

(Klucz wisi na Słońcu, 2021)

Kroniki ze Stambułu

Po południowokoreańskich Mamuśkach trafił mi się w bibliotece kolejny dobry komiks czyli Kroniki ze Stambułu. Dzieło Ersina Karabuluta jest obrazkową autobiografią mocno osadzoną na tle politycznym. Oglądamy dzieciństwo chłopca, który nie grał w piłkę i nie wspinał się na drzewa, natomiast namiętnie rysował i czytał komiksy. Z tej pasji wzięło się marzenie, żeby zostać rysownikiem, na dodatek znanym – pracować w konkretnej redakcji, najlepiej na obrotowym fotelu przy dużym stole, wypijać hektolitry kawy, oraz być rozpoznawanym i zaczepianym przez dziewczęta.

Kolacja według Katarzyny Michalczak

Janek dużo gotował. Każdego wieczoru podawał kolację z jednego z przepisów, które znajdował w kolejnych numerach czasopisma „Pani". Hela trzymała je na podłodze w łazience.

Kiedy stał przy kuchence, każdy krok musiał wyglądać tak jak w przepisie. Inaczej się wściekał. Rzucał wszystko i szedł do sklepu. Zostawiał zupę na gazie, ziemniaki przywierały. Zostawiał makaron w garnku, makaron robił się papką. Zostawiał ciasto na quiche w misce, ciasto wysychało. Bo w domu nie było gałki muszkatołowej.

Strasznie się o to kłócili.

  — Czy nie możesz chociaż raz odpuścić, darować sobie tej gałki, jak raz zrobisz quiche bez gałki, to też będzie dobrze, przecież i tak zawsze wychodzi ci pyszny! — Magda stała w ciasnej kuchni, myślała, że jeszcze chwila i go udusi.

Ich współlokatorka zamykała się w pokoju, trzaskały drzwi.

Katarzyna Michalczak, Klub snów, Warszawa 2019, s. 152

Klub snów

Jakaś nadzieja, jakaś wiara, ze może być lepiej, coś takiego. (s. 196)

Gdyby nie Geniusz z męskim narratorem, opowiadania zamieszczone w Klubie snów chętnie potraktowałabym jako epizody z życia jednej osoby. Owszem, bohaterki mają różne imiona, ich sytuacja rodzinna jest różna, jednak tak wiele je łączy, że ostatecznie Kornelcia, Żanetka, Mała, Daria i inne zlewają się w jedną postać. To nie zarzut, mnie się podobało, celowo dawkowałam sobie lekturę.

Brzytwa

Anna Świrszczyńska

Zdradziłam cię.
Jakie szczęście, jaka ulga.
Cieszmy się oboje,
bo teraz
będę już mogła kochać cię jak dawniej.

Cieszmy się oboje,
że musiałam cię zdradzić,
jak tonący
musi chwycić za brzytwę.

Nienawidzę cię,
ponieważ cię zdradziłam.
Cieszmy się oboje,
że cię nienawidzę.

Ślimaki i śnieg

Czy istnieje pierwotne ja: coś, do czego człowiek się rodzi? W którym się gruntuje. Ja się nie ugruntowałam. Ta myśl przychodzi do mnie, gdy obserwuję ślimaki na letniej ścieżce na wyspie. Życie należy postrzegać wręcz jako długą próbę stawania się.

Trzeci tom cyklu autobiograficznego Agnety Pleijel opowiada o świadomym stawaniu się – pisarką i osobą. Pełne wątpliwości samopoznanie dokonuje się głównie przez tworzenie oraz relacje rodzinne i miłosne, choć zasadniczo należy uznać, że przez obserwację i myślenie. Przekraczanie granic, terapia, lektury itp. nie przyniosłyby rezultatów, gdyby nie refleksja i analiza.

Bez skazy

Ta książka była dla mnie totalną niespodzianką. Niespecjalnie dużo uwagi poświęcam kremom, balsamom itp., toteż śmiało mogę napisać, że Elise Hu odkryła przede mną nieznane dotąd rejony. Dowiedziałam się bardzo dużo o samej Korei Południowej, tamtejszym kanonie piękna oraz obsesyjnym dążeniu do nieskazitelnego wyglądu. Wyjaśniło się też, co sprawiło, że koreańskie kosmetyki zyskały popularność w Stanach Zjednoczonych i w Europie, w tym w Polsce.

XXI

Marta Podgórnik

                                     idzie luty, kuj buty

pada deszcz pada deszcz na łeb

na szyję gra trąbka tra ta ta

dzwoń dzwoneczku dzwoń

 

pada grad pada grad pod nim

ty i ja w skroniach schronach

pada dzwon pada dom

padasz ty padam ja śnieg spadnie

i nie zakryje niczego

 

(Erwin i Fatum, 2023)

  

Dni w historii ciszy

Dni w historii ciszy były dla mnie totalną niespodzianką. Po pierwsze, przeczytałam je w ciemno, nie zapoznawszy się z jakimkolwiek streszczeniem, po drugie, fabuła okazała się znacznie bardziej złożona niż sugerowały to pierwsze strony.